Johannes Gensfleisch zur Laden zum Gutenberg

ha, cool. Multi-talent!

Atilgan – De Lanterfanter
'Waarom was hij vergeten dat hij zich in een tijdperk bevond waarin de mensen snel leefden?' Zuiver existentialistische Turkse roman. Een zelfverklaarde nietsnut verbrast zijn geld terwijl hij zijn obsessie uitleeft. Met zichzelf en zijn eigen lichaam. Met vrouwen en hun benen. En maar sartriaans denken. Denken, denken, denken. Een tijdje probeert hij schilderijen te verzamelen om de leegte van de Zinloosheid van het Bestaan te vullen. Boeken, dan? Werkt ook al niet. Atilgan schrijft het allemaal superintellectueel op. Elke pagina een wijze zin. En heel veel raki. De anijsssmaak is gruwelijk klef, maar in elk geval vergeet je dan dat je denkt.

Schaap – Ondeeds De Loutere
Door de Wim Gijsen-exegese ook wel eens een kort verhaal van folkzanger en fantasyschrijver Peter Schaap gelezen, toen leek me het nogal koddig, boertig, gekruid met middeleeuwse humor. De roman Ondeeds begint ook zo. Een kluizenaar, geplaagd door de geneugten van het vlees en andere lichamelijke ongemakken. Na een tijdje begint er echter opvallend veel Latijn in de tekst op te duiken en wordt het toch een waar christenverhaal. Ik snap nu beter dat juist Schaap Gijsens Unvollendete mocht voltooien. Zo geconcentreerd en tegelijk detailrijk als Gijsen wordt het nooit, ik denk dat Schaaps eigene toch meer in de humor dan in religieuze loutering lag, maar als het 'nieuwe Nederlandse talent', moest hij van Meulenhoff natuurlijk eerst een tijdje braaf de meester imiteren.

Bret Easton Ellis - The Shards
Dan toch een nieuwe roman. Het begin is fenomenaal. Ellis beschrijft hoe hij al vanaf het begin van zijn carrière dit boek wilde schrijven over iets wat aan het eind van zijn high schooljaren in 1981 is gebeurd. Hij doet dat op zo'n slimme manier dat ik er de eerste honderd pagina's van overtuigd was dat het allemaal echt was. Op een gegeven moment neemt de fictie het duidelijk over en wordt het een soort vreemde autobiografie als horrorfilm inclusief een groot aantal genreclichés (de autoriteiten die je niet geloven, de nieuwsgierige hoofdpersoon met te grote fantasie die zijn neus in allerlei zaken steekt, het lege huis waar misschien iets is gebeurd, etc). Maar het meta-aspect blijft, waarbij Ellis soms terugkijkt en uitlegt "ja, zo ging dat toen" en ook in zijn hele precieze semi-lyrische beschrijvingen van het leven als tiener in Los Angeles bewust is hoe geprivilegieerd hij was. Aan de andere kant, zoals hij vorige week in Amsterdam uitlegde, de "predator"-gebeurtenis halverwege was hemzelf ook overkomen, al doet hij daar net als fictie-Bret vrij luchtig over. De laatste 100 pagina's zijn superspannend en las ik in een ruk uit. Intrigerend boek, eigenlijk zijn versie van The Secret History.

Palmen – De Wetten
'Ik hou van mannen. Ze zijn eenzaam.' Filosofische zelfwording die tegelijkertijd – in haar eigen woorden – een ontwording is, en misschien ook nog een ontwoording - mijn woorden. ('Een titel kan toch nooit de lading dekken.') Palmens debuut begint nog verrassend toegankelijk, haast austeriaans, wanneer het hoofdpersonage (uiteraard een filosofiestudente) een astroloog ontmoet, in de boekwinkel waar zij werkt. Hij gelooft heilig in betekenis, zó heilig dat ie het overal ziet en dan gek wordt. De studente zou zoiets ook wel willen en smacht daarom naar oude wijze mannen. In het boek ontmoet ze er uiteindelijk 7 (vast geen toeval). Die katholieke opvoeding laat je niet los, hoeveel Sartre, Foucault of Derrida je ook leest. Het Woord is Heilig. Palmen speelt er een fijn taalspel mee. Soms irritant slim, maar vaak ook heel eerlijk en kwetsbaar.

Kōbō Abe - 砂の女/The Woman in the Dunes
Wilde ik al jaren lezen. Een klassieker van de Japanse literatuur uit 1962, twee jaar later legendarisch verfilmd. Je ontkomt niet aan de vergelijking. De set-up is natuurlijk hetzelfde, een insectenverzamelaar is op zoek naar een nieuw soort in de duinen, mist de laatste bus en weet een overnachting te regelen in een dorp. Het vervallen huisje in een gat in de duinen komt hij niet meer uit. Het boek is echt in de lijn van Kafka, existentiële onmacht, nietigheid en acceptatie van je lot, misschien een flink scheut Marxisme gezien het volstrekt nutteloze werk. Meer dan de film is het zand indringend en viezig. Het is echt heel naar allemaal. Aan de andere kant heeft de film, die door Abe zelf werd geadapteerd (het begin van een lange samenwerking), het sjamanistische ritueel, wat een meesterzet is en natuurlijk de muziek van Toru Takemitsu. Echt complementaire werken.

Stefan Denaerde – Buitenaarde Beschaving
'Jullie ruimtevaartwedloop zal derhalve niet veel meer kunnen opleveren dan enig planetair verkeer binnen het zonnestelsel, dus naar dode planeten.' Hadden we maar ruimteschepen in de vormen van 'zonnewielen' moeten bouwen! Zo leert althans Stefan van den Aarde (een pseudoniem uiteraard, en een van de betere grapjes) van een stel buitenaardse wezens bij Walcheren. Buitenaarde Beschaving is een van de merkwaardigste boeken die ik ken. SF op Ankh-Hermes, de beruchte esoterie-pusher. Je kunt dit 'essay' het beste zien in de dalende lijn die via Plato's Grot en Pirsigs Motorfiets naar Stefs Ufo's loopt. Een amalgaam van filosofische, futorologische, technologische en krankzinnige ideetjes. 200 pagina's houden de Iarganen een monoloog tegen tegensputterende Stef, maar gaandeweg leert hij dat hun doodenge technologisch perfecte Trust-communisme toch echt het beste is dat er bestaat. Eeuwigheidswaarde heeft het broddelwerk vooral door de werkelijk práchtige illustraties van Rudolf Das. Denaerde, eigenlijk Ad Beers, was dan weer een steenrijke Quote 100 genoteerde autohandelaar, wat het VVD-gehalte van de Iargaanse samenleving aardig verklaart.

nog altijd in druk en te koop via managementboek.nl

o_O

George Orwell - Homage to Catalonia
Eindelijk gelezen en maakt zijn faam totaal waar. Orwell komt in Spanje aan en besluit eigenlijk meteen om tegen het fascisme te vechten door zich enigszins arbitrair aan te melden bij de anarchistische militie POUM (en van de vele afkortingen waar al snel je hoofd van gaat tollen.) Op een bepaald niveau is het een essentieel conflict in de wereldpolitiek van die tijd en toch is het Oud Spanje op zijn best/slechtst, lieve mensen maar nog met een been in de middeleeuwen. Vechten is vooral verveeld wachten en Orwell beschrijft dat in detail, vaak verwonderd over de Spaanse gewoonten. Sowieso een groot observator met een mooie heldere stijl en winnende mix van Engelse ironie met empathie. Echt een good guy. Terug van het front worden de anarchisten genaaid door de communisten onder invloed van Moskou. Historische fout waardoor anarchisten tot op vandaag geen communist vertrouwen. En zo wordt de frisse wind die in het begin door Barcelona waait teruggedraaid en keert de klassenmaatschappij terug. Een unieke mix van politiek manifest, journalistiek en jongensboek.

Hmm fascinerend, de laatste middeleeuwse oorlog

Ferron - de Walsenkoning
'Pffft, om met Joop Zoetemelk te spreken.' 200 pagina's schuimsbekkende, schuinsmacherende, schoonletterige Woede. Ferron rekent af met alles dat langskomt, en alles waar ie vandaan kwam. Ofwel, zijn moeder en het vreselijk sufkuttige Haarlem. Haar lam Ferron, de mislukte bodejournalist fulmineert uitstekend en zijn geschiedenis is een en al pijn en verlating, maar god, het had ook best bij de therapeut kunnen blijven. Het leven is geen roman, onze kankerende verslaggever ging later gewoon aan darmkanker ten onder, ondanks dat hij al het smerige opgekropte hier toch uit had gedreven.

het had ook best bij de therapeut kunnen blijven.

LOL.

Philip K. Dick – De Man in het Hoge Kasteel
Wonderschoon en wonderlijk boek. Sowieso het beste boek dat ik dit jaar las, maar ook gewoon het beste boek in tijden. Een echte doorlezer, waarbij je uit pure leeslust juist gaat 'sparen', om het al langzaam en in kleine doses, nog lekkerder te maken. PKD zet een alternatieve geschiedenis op poten waarin Duitsland en Japan de Tweede Wereldoorlog hebben gewonnen en binnen een paar jaar ook maar meteen Venus en Mars hebben bereikt. In de voormalige Verenigde Staten dolen de 'oorspronkelijke' bewoners in verwarring rond. Niemand weet nog hoe zich te gedragen, de achterdocht heerst alom. Leidraad voor het leven is de I Tjing geworden, die te pas en te onpas wordt geraadpleegd. In de nieuwe 'gefuseerde' maatschappij is een boek van ene Abendsen (het avondland, enzo) net een bestseller. Daarin wonnen de Amerikanen de oorlog! Ja, ja! Het meta-aspect hád flauw kunnen zijn, maar wordt uitgewerkt in een geweldig filosofische kunsttheorie, gesymboliseerd (letterlijk en figuurlijk) door nieuwe sieraden. Uiteraard werkt het boek (van PKD, of toch de I Tjing op zich!) naar een ontmoeting met de Schrijver, de tovenaar van Alles, die zich nog nét niet onthult als PKD zelve. 'Iedereen heeft zijn geheimen over de manier waarop hij dingen doet. U hebt de uwe, ik de mijne. Als u mijn boek leest moet u het accepteren zoals het geschreven is, net zoals ik moet accepteren wat ik zie.'

Thomas Olde Heuvelt – HEX
Onaardig voor Olde Heuvelt dat ik zijn HEX lees ná The Man in the High Castle. Da's geen eerlijke wedstrijd. Toch kregen beiden ooit de prestigieuze Hugo Award. Het vuistdikke HEX moet het zeker de eerste paar honderd pagina's hebben van spielbergiaanse schwung. Vlot verteld, veel humor en boordevol popcultuur-referenties. (Op het irritante af.) De pitch van het 'filmscenario to be', is zeker niet gek. Het oerhollandse dorpje HEX is al jaren, jawel, behekst. De AIVD heeft met hulp van lokalo's alles zó geregeld dat de buitenwereld helegaar van niks weet. Heb je de euvele moed er een huis te kopen, dan komt een bezoekteam je het akelige nieuws vertellen. Onze heks verschijnt overal (maar nooit in Ubbergen). Voor bijna 600 pagina's is het idee lastig geloofwaardig te houden, wat richting finale gaat knellen. Dan doet Olde Heuvelt het enige dat 'm nog van lachwekkendheid kan redden. De totale overdrive aan, in een waanzinnige finale. Diepzinnigheid 0 dus, maar een zondeverhaal is ín het christelijke metaforische toch wel weer eens wat anders, dan Jezus-figuren.

Die PKD is wel een van de mooiste sf-boeken ooit, totaal eigen sfeer. Dat gedoe met die kunst, zo mooi.

Louis Couperus - Eline Vere
Onvermijdelijk, daarom ook wat aan de late kant. Realiseerde me nu pas dat dit het debuut was van Coup, meteen een kloeke roman (kan me vagelijk herinneren dat het als een feuilleton werd gepubliceerd en volgens de overlevering men in Den Haag op de dag van de publicatie van het laatste deel massaal aan het spoileren was: "Weet je het al? Eline is dood.") Ah fijn. Typisch laat-19de eeuwse roman over de gegoede burgerij en tragische vrouwfiguur, de erg leuke Eline, beetje arty, beetje uitdagend, beetje dromerig. Couperus neemt de tijd zodat veel personages naast Eline worden uitgediept waaronder haar concurrente Frederique (ook leuk) en zo ontstaat een mooi beeld van een raar moment in Nederland, mensen die het echt heel goed hebben, heerlijk met Franse zinnen strooien, net terug uit Indië zijn. Verder veel soapachtige ontwikkelingen met twijfels over liefdes, misvattingen en stug je noodlot kiezen. Heel 19de eeuws verschijnen de opiumdroppels ten tonele. Goed en ik heb weer af en toe weer moeten lachen om prachtig geaffecteerde dialogen, beschrijvingen of woorden ("Théodore schrijft, dat Suzanne en Van Stralenburg met de kleine bébé over een week bij hen komen logeeren en mama was een en al agitatie.")

mamá!

Iets te soapy wellicht, maar wat moet het prachtig zijn om deze roman zich iedere dag weer in de krant te zien ontvouwen, hoe lang zal het geduurd hebben, 1 vol jaar?

Bestaat ook een peperdure Nederlandse filmadaptatie van met een heel dui-de-lijk scenario van Jan Blokker.

Met een Franse actrice als Eline kan ik me vagelijk herinneren (alleen de trailer ooit gezien.)

gedubt! zat eeuwigveel geld in die film, zonder soelaas te bieden. Hooguit als curiositeit.

Thijssen – Kees de Jongen
'De meester las en niemand lette meer op Kees.' Als ik kon huilen, huilde ik het hele boek. Natuurlijk kán ik huilen, maar ik sjeesde sneller en sneller, om het niet te hoeven doen. Om een boek! Dat het nog kán! Dickens met al zijn jongenshelden is werkelijk waar niets vergeleken bij Kees, de goeiige dromer, de sentimentele fantast, de levensredder in gedachten. Als middenklassezoon van een schoenenwinkelier zwembadpast hij door het Hollandse leven. Zijn vader belandt ziek in bed en je weet hoe dat eindigt. Wanneer het onvermijdelijke voltrokken is, dalen Kees en zijn moeder, broertje en zusje af naar de armoedige klasse, waar de Amsterdamse fabrieksmeisjes 'Keisie!' naar 'm roepen. En Kees de Jongen móet Kees de Man worden. En dat lukt hem wél. Meesterwerk van een meesterleerling.

Saules aveugles, femme endormie
In de bioscoop als Blind Willow, Sleeping Woman. Murakami Europees geanimeerd, toch maar geprobeerd. De verhalen die door elkaar lopen beginnen intrigerend met een zekere magisch realistische touch. Maar uiteindelijk heeft hij het toch weer net niet ("de vrouwen van Murakami" is een veelgehoorde verzuchting en hier ook wel echt van toepassing). Eerlijk is eerlijk, het kijkt lekker weg, een pratende kikker hier, een verloren gewaande kat daar, heel moeilijk wordt het nooit. Alles in een wat arty Europese stijl. De purist die ik toch ben vond het alleen jammer dat hij niet in het Japans is gesproken, dat maakt toch echt veel verschil.

Hmmm, verkeerde draad. Semi. 😉

ha! blij dat ik 'm liet passeren (maar wel cool datti gemaakt is, murakanimatie)

De Jong – Cirkel in het Gras
Er is niks mis met een lastig leesbaar boek, vaak bestaan er zelfs goede redenen voor. Een boek waarvan het verhaal zich 'in het buiten-gewone' afspeelt, of een roman met een techniek ver buiten de gewon, gebaande paden. Helaas voor Oek, raakt Cirkel in het Gras aan geen van beiden, en toch is de roman bijna niet om door te komen, of zelfs maar na te vertellen. Slaapverwekkend is nog te aardig gesteld, we maken een doodvermoeiende Italiaanse Reis. Een Hollandse journaliste werkt voor een krant of wat in Rome, waar ze aanpapt met semi-kunstenaars die dromen van een betere tweede helft (van hun leven). Oek goochelt met zijn alleraardigste kennis van Rome (nieuw en oud), maar boeit alleen wanneer het over de Zaak Aldo Moro gaat. Wát een periode was dat daar, en wat 'knap' om er iets saais van weten te maken.

Carl Wilson - Let's Talk About - A Journey to the End of Taste
Belachelijk laat gelezen. Wist dat het goed zou worden deze 33 1/3 over Céline Dions jaren 90 megakraker en dan nog verrast het boek. Dion heeft natuurlijk altijd aan de periferie van mijn radar gelegen dus haar biografie als Quebécoise en haar vroege carrière (Eurovisie winnen in de jaren '80) vond ik echt een openbaring. Wilson gaat vervolgens grondig te werk om haar werk te plaatsen in de kwestie van smaak, theoretisch maar ook met een zachtaardige nieuwsgierigheid naar de Ander, interviews met fans, bezoek aan haar Las Vegas-show. Er worden wat harde noten gekraakt over het smaakspel, muziekschrijven ("In critical discourse it's as if the onlyaction going on when music is playing is the activity of evaluating music.") en het einde van snobisme wat uiteindelijk mooi eindigt in een trVe Subjectivistisch betoog.

ha mooi (een seconde of wat dacht ik dat A Journey to the End of Taste een soloplaat was van Carl die ik niet kende, en dan vast ene meesterwerk zou blijken)

Dragt – De Brief Voor De Koning
Bijzonder graag had ik bericht dat dit boek zo goed is als de legenden vertellen. De torenhoge verwachtingen – hoger dan de torens van de stad van de Unauwen – inlossen, was ook veel gevraagd. In de eerste plaats omdat ik het minstens 25 jaar te laat las. Het is écht een jeugdboek. In het nawoord vertelt Tonke Dragt hoe zij lerares het verhaal improviserend begon voor groep 7. Dán moet je het lezen, en dan is het een fijne 'light' versie van In de Ban van de Ring. Inclusief een fraaie kaart, een ring voor het hoofdpersonage, én – heel opzichtig – een trouwe, wat slaafse metgezel. Het best is het boek tijdens het magische begin. Een jonge schildknaap, wakend, zijn laatste nacht voor hij ridder zal worden. Hij hoort een onbekende stem. De lokroep. Het avontuur. Een hele tocht volgt, maar een écht enge vijand ontbreekt, en grote delen van het boek lijken te bestaan uit hoe personages Tiuri op de hoogte brengen van de background story, of hij hén over zijn avonturen. En die hadden we net gelezen.

Ian Penman - Fassbinder - Thousands of Mirrors
Dan toch Penmans Fassbinderboek. Meneer sloeg na decennia uitstelgedrag tijdens covid toe en schreef in de geest van de grote Rainer in rap tempo een fraai boek dat bestaat uit fragmenten. Over Fassbinder natuurlijk maar ook over Penman zelf, zijn jeugd, de jaren zeventig, leven in de stad, de bioscoop, schrijvers, denkers, andere filmers. Dat werkt heel goed, elk fragment kan weer een andere kant uitschieten en tegelijkertijd ontstaat er een weefsel rond Fassbinder, geen biografie, geen kritische studie, geen definitieve statements, maar iets heel eigens.

Subjectivisme!

Brouwers – Bittere Bloemen
Oudemannenfantasieboek geschreven door een oudeman. Brouwers was ongeveer 60 toen ie eraan begon en 70 toen ie ermee klaarkwam. Letterlijk zou ik welhaast durven zeggen, want de barokke mooischrijverij wendt zich veelvuldig tot de memo die onlangs bij Brouwers is binnengekomen: kutjes plachten in de 21e eeuw kaal te horen. (De schrijver zou dat dan eerder in memorie roepen in de trant van 'een fondant van stoppeltjes vormden het bloeisel dat het gebodene de aanblik van een rossige mannenkaak bood'.) Ja, ik parafraseer, maar toch, dat dan 250 pagina's lang. Moet je de man dan een groot bouazzesk stilist noemen of betichten van onanie-manie? De plot vertrekt nochtans niet onaardig vanaf een cruiseschip waar een oude schrijver (jawel) een jong ding treft dat hij van nóg jonger kende. Zo'n boot lijkt mij een goede plek voor belevenissen, maar boek en personages gaan aan land voor Fellini-achtige filmopnamen die wat mij betreft schwung en originaliteit missen, al duikt zelfs Max von Sydow nog op. Oude mannen die schaken met de dood, uiteraard! Dat kan allen met een pastorale mat eindigen (edoch geen harige, maar een zachte kus des doods).

Thomas Pynchon - Gravity's Rainbow
Zware kost en zeker niet voor iedereen. Frustrerend moeilijk en lang ook, zonder dat er veel schot in het verhaal zit. Maar wel een boek vol interessante ideeën over zaken als oorlog, kunst, en opkomende/ondergaande beschavingen, al is dat goed verstopt tussen eindeloze practical jokes en ongein. Dat maakt dat GR natuurlijk een interessant studieobject voor literatuurwetenschappers. Moest ook vaak aan Joseph Heller's Catch-22 denken, al gaat Pynchon veel verder in een beschrijving van wat oorlog is. Mooi gedaan is de redelijk conventioneel geschreven "introductie", nl. het eerste deel dat zich afspeelt in Londen (had wel wat langer mogen duren van mij). De opzet van het laatste deel is ook erg sterk, een soort uitdovende kaars waar je nog een laatste rondje in het absurde universum van GR en afscheid neemt van een reeks personages (en de lezer/kijker).

^zal ik ooit ook nog wel aan geloven.

Zelazny – Heer van het Licht
‘Waar ga je heen, Tak?’ ‘Ik wil de rest van de wereld zien, Koebera, voordat jouw techniek de romantiek verdrijft.’ Zonder twijfel het meest ingewikkelde boek dat ik dit jaar ga lezen. Als je Wim Gijsen ziet als een brave arbeiderszoon die toch alleraardigst in ‘het Oosterse spirituele’ was onderlicht, dan is Zelazny een bijkans Goddelijke Meester. Men heeft een bijsluiter hindoeisme nodig om deze pynchoneske strijd der (half)goden in al zijn nuances te volgen. Voor mij als simpele leek, leek het soms meer een soort Dragon Ball Z. Namen en donderwagens donderen over elkaar. Ik hield me vast aan Tak van de Archieven, soms mens, vaak aap, die het meest aardse karakter leek. In de tweede helft duiken ook kauwtjes op (hoera!) die echter ook al uit de lucht (of de hemel) worden geschoten. Net als Wim Gijsen is dit ook een wonderlijke en wonderbaarlijke mengeling van SF en fantasy. De goden (ooit mensen of zelfs kosmonauten) hebben nu reincarnatiemachines en je kunt gebeden ook gewoon via de generator naar ze versturen. Iemand een muntje over, met een gat erin?

Weet niet of ik die klassieker aan kan.

Fred Vargas - IJsmoord
Vargas leek een beetje op de automatische piloot te schrijven de laatste boeken maar deze commissaris Adamsberg is weer redelijk op niveau. Toch is het begin moeizaam hak op de tak, veel personages, een groot rookgordijn, ik kwam er moeilijk in. Een groep Franse toeristen is ooit op een eiland bij IJsland gestrand waar volgens een overlevende een lid van de groep twee mensen heeft vermoord. Nu lijkt hij de rest te gaan vermoorden. Veel gedoe leidt tot een genootschap dat revolutionaire vergaderingen naspeelt met natuurlijk een glansrol voor de figuur Robespierre. En dan wordt het opeens heel leuk. Want hoe weet Vargas die twee werelden bijeen te brengen? Zoals gewoonlijk doet de oplossing er niet zoveel toe maar gaat het vooral over de mooie personages, Adamsberg de dromer natuurlijk, maar ook zijn team zit vol heerlijke excentriekelingen zoals de erudiete alcoholist Danglard. Grappig blijft het toch hoe er opeens vaart komt in zo'n verhaal en je dan steeds sneller begint te lezen.

Heinrich Böll – Biljart om half tien
Kun je een boek onderschatten? Ik meende minstens een halve roman met een soort Den Doolaard te maken te hebben. Wat generatieverhalen bij elkaar, de eeuw van mijn Duitse (groot)vader. Aardig, maar ook wat saai, de tand des tijds niet heeft zowel het plot als de stijl niet doorstaan. Natuurlijk spoken de Grote Oorloge rond, en met Den Doolaard deelt Böll ook het aardse, milde pacifisme. Pas gaandeweg zag ik hoe knap Böll een woolfiaanse lijn zóekt, het bekende past inside the present-effect, flashbacks within flashbacks, het herinnerend bestaan tijdens een potje biljart. Toch was het toen al te laat om nog een ander, meer academisch leesplezier te vinden. Ik kon mijn karretje niet meer inhaken. Zelfs het veelvuldig spelen van de honkbalvariant 'kastiebal' veranderde daar niks meer aan.

Jan van Mersbergen – Naar de Overkant van de Nacht
Scherp en filmisch, zonder dat het écht te verfilmen zou zijn. Geraffineerd mengt Van Mersbergen talloze plotse flashbacks naar jeugd en gezin door de Venlose Vastelaovond. Ja, dit is Venlo op Sterk Water en knap jerofejeviaans ook. Biertjes, flugels, en Jagermeisters gaan er bij tientallen in, terwijl het hoofdpersonage voor Een Avond wordt opgenomen in een gemakkelijk leven van dansmariekes, hanen en Mexicanen, die zodra er eentje meldt dat ze eigenlijk'Maxicanen' zijn ook consequent zó worden genoemd. De carnavaleske beestenboel brengt surrealisme in een schrijnend verhaal. Eenzaam schipperskind, neuken om te vergeten (het blijft Hollandse literatuur natuurlijk) en een gezin van hele en halvegaren. Het leven. 'Als het werkelijk eeuwig zou duren zou niemand eraan beginnen.'

en nu.. Infinite Jest :o

Stanisław Lem - Fiasco
Meesterlijk 'first contact' verhaal. Heel zorgvuldig opgezet met een trage en lange introductie van een van de reizigers die uiteindelijk de planeet Quinta gaan verkennen. Lem aan het einde van zijn carrière is minder van de satire en beschrijft op zorgvuldig wetenschappelijke wijze hoe men daar met behulp van een zwart gat gaat komen. De mensheid is technologisch flink opgeschoten en komt uiteindelijk bij een planeet aan waar de mysterieuze bevolking niet zit te wachten op contact. Wat nu? De planeet, waarschijnlijk verwikkelt in een onderlinge wapenwedloop, verweert zich kranig ook al lopen ze technologisch een cruciale stap achter op de mensheid. De bemanning, ondanks twijfel van sommigen, besluit om dan maar contact te forceren en dat gaat niet altijd even handig. Alles eindigt melancholisch. Hoogstaande sciencefiction.

Gaaf. :-)

Georges Perec - Species of Spaces and Other Pieces
Prachtige bloemlezing van Perecs non-fictie, persoonlijke relazen en nog een fraai kort verhaal. Heerlijk weer, de olijke observator strooit met lichte experimenten en allerhande lijstjes (alles wat hij in het jaar 1974 heeft gegeten en gedronken, hoe catalogiseer je boeken? De objecten op zijn bureau) die hem natuurlijk als schrijver beter maakten. En toch altijd die Perec-melancholie bijvoorbeeld in de herinnering aan de keer dat hij in zijn jeugd van huis wegliep. De holocaust duikt ook zoals altijd op wanneer je het net niet verwacht.

Kijk, dat klinkt alweer beter en zelf coherenter dan..

David Foster Wallace – Infinite Jest
Nog nooit zo lang over een boek gedaan, denk ik. Of voelt het alleen zo? Stel je een extreem intelligente man voor, extreem stoned, die elke ingeving in en uit zijn hoofd probeert te volgen tot het bittere einde. Maandenlang, vol medicatie van allerlei soorten om deze odyssee vol te houden. Vermeldde ik de bijna 400 voetnoten al? Grotendeels drugs (in de medische en recreatieve zin). Heel Amerikaans dus, net als de obsessie met media (Infinite Jest zit ook vol imaginaire films) en sport (een tennisschool vormt een van de meer toegankelijke kernen van het epos). Mij viel op een gegeven momenten vooral het veelvuldige gekots op. Een hoofd dat zo vol zat dat het overliep. Een aangekondigde zelfmoord (eerder zelf-ontploffing) op schrift. Tragisch, zo geniaal en zo doodvermoeiend te zijn.

Prachtige samenvatting.

Simon Sebag Montefiore - Stalins Jeugdjaren - Van rebel tot rode tsaar
Lekker leesbare vertaling van Young Stalin de opvolger van het monumentale Stalin. Het Hof van de rode tsaar (zie hierboven, tig jaar terug). Wat een magnifiek boek, toch een van de beste biografieën ooit. Want Montefiore kreeg toegang tot allemaal nieuw materiaal en weet gewoon dat hij goud in handen heeft. De jonge Stalin als zoon van een alcoholistische schoenmaker, overleeft zijn kindertijd ternauwernood (een van de eerste momenten dat je denkt: "had dat wat uitgemaakt?"), gaat naar het seminarie maar valt al vroeg voor het marxisme. Ik kan het wel allemaal navertellen maar wie wist dat Stalin tot op zijn oude dag prachtig kon zingen? Een sneaky bankovervaller maar gepubliceerd dichter was? Etc, etc. De intense schoonheid van zijn laatste verbanning naar de poolcirkel, zo bizar (sowieso al die kansloze verbanningen.) Het blijft maar gaan tot aan de knullige Oktoberrevolutie toe. Waar ging het fout? Montefiore suggereert dat er niets inherent kwaads aan Stalin is maar dat hij de verkeerde man op het verkeerde moment was, even iets erna of ervoor en hij was een gewone guy gebleven maar wel een hele interessante.

Bizar mens, onze Jozef.

Hesse – De Steppewolf
'Het hele leven is zo, kleine man, en wij moeten het toelaten, en als we geen ezels zijn, dan lachen we erom.' Zo schrijven ze ze niet meer tegenwoordig. Een roman die diep in de menselijke psyche duikt van één persoon (de Steppewolf, ongetwijfeld Hesse in een vermomming van zichzelf) en daar – en nu komt het – daar haast wanhopig een filosofie van de Levenskunst uit wil halen. Met aardig wat plot, met heel wat raak geschetste Menstypen (voorop natuurlijk de Melancholicus), met verhalen in verhalen, en dat in slechts 200 pagina's. Ongelooflijk knap gedaan, al hangt er onvermijdelijk ook een zekere doodvermoeide gemaaktheid (cerebraliteit) rond deze Poging (die uiteraard tot falen gedoemd is). Hesse laat gaandeweg een en ander smakelijk ontsporen in een surrealistisch magisch spiegeltheater. 'Eens zou ik het spel met de figuurtjes beter spelen. Eens zou ik het lachen leren.'

Philip Mann - The Dandy At Dusk
Fraaie studie naar het fenomeen dandy in de twintigste eeuw. Na een introducerend hoofdstuk met O.G. Beau Brummell analyseert Mann zes uitlopende heren, van vagelijk bekend (architect Adolf Loos en The Duke of Windsor, hij die geen koning wilde zijn) tot Engelse excentrieken als Bunny Roger en Quintin Crisp. Helemaal interessant wordt het natuurlijk met hoofdstukken over Melville en Fassbinder en de rol van cinema in de verschuiving van het dandyschap. Mann schrijft mooi, echt in de huidige stijl van de allesweter met veel zijpaden en lange introducties die de hoofdfiguur steeds plaatst in zijn tijd (en ook met die typische sprong naar filmers.) Een interessant man toch wel, de melancholische modernist, stedelijk, piekfijn onzichtbaar en uiteindelijk ongrijpbaar. En altijd goed voor hilarische uitspraken.

Peter Terrin - Het Antwoord
Fraai kort verhaal over een echtpaar dat begint in een museum en eindigt in het ziekenhuis met de geboorte van een tweeling. Het begin en einde markeren een afgerond geheel dat door de verteller later wordt verfraaid, zodat de lafaard een held wordt (een duidelijke knipoog naar WF Hermans). Net als in Underworld van Don Delillo is er een passage over een video-installatie, die zich later herhaalt in het appartement van het echtpaar als ze zichzelf herkennen op eindeloos herhaalde journaalbeelden die eerder die dag zijn gemaakt. Op dat moment gebeurt er iets in het hoofd van de verteller en weet je net als bij De Niro in Taxi Driver niet welke kant het opgaat. En dat alles in slechts 31 pagina's.

wow!

Eva Meijer – Zee Nu
'Die dag kreeg de tijd ineens randen, zonder beweging werd het varen wachten en stak de verveling op.' Mijn eerste Meijer, partijgenote, geestverwant, binnenvetter, zinnenkneder. Net iets te hoge verwachtingen dus, wellicht nooit in te lossen – maar Zee Nu is ook heel erg duidelijk een minor work. Vast gedurende coronatijd gepend. De ene ramp (als je daarvan kan spreken) counteren met een andere, eentje die vast óót gaat komen. Het moment dat Nederland langzaam maar zeker wordt teruggenomen door De Zee. In zekere zin is Zee Nu dan ook het Begin en het Einde van alle goede SF/distopische speculatie. Opgenomen in de zee, dobberen een paar kleine zielen rond. Vóór die tijd vermaakt Meijer zichzelf en de lezer met wat politieke satire. Nederland en de ramp. Dat kan alleen met aanbiedingen, politiek gestuntel en actiegroepen gepaard gaan!

Bret Easton Ellis – Less Than Zero
LA'nnui. Smuggy old me was zeer pleased met deze eigen vondst halverwege BEE's debuutroman, maar eigenlijk is rijke Amerikaanse verveling nog te zwak uitgedrukt. Clay en zijn kornuiten gaan verder dan dat. Voorbij het Niets, zelfs pijn kunnen ze niet meer voelen (en god knows they're looking for it!). Alles stompt af. Als de dieren gaan sterven, volgen de mensen. Ellis beschrijft de zoektocht van de jongeren naar Zin tussen de Hollywoodse zinsbegoochelaars, even gortdroog en steriel als Clay zich voelt. Of voordoet? 'It's something one must live with if you live in the hills.'

Samuel Beckett - Malone Dies
Die Beckett toch. Weer een heerlijk experimenteel "verhaal", waar niets zeker is. Daardoor toch een beetje huiswerk al valt er genoeg te lachen in deze misère. Een ding lijkt zeker, ene Malone is aan het sterven, de rest staat volledig op losse schroeven. Knap gedaan, al vrees ik wanneer ik zoiets zo inleveren er alleen maar rode strepen door zouden staan. Kortom, het is net als zijn oude baas Joyce een mooie doodlopende weg. Lekker modern gescheld, aftakelende lichamen, met bijbehorende seks en in het absurdistische einde wordt het ook nog eens bloederig.

Knap gedaan, al vrees ik wanneer ik zoiets zo inleveren er alleen maar rode strepen door zouden staan.

haha, idem. Pas als men genoeg cultureel bourdieusk kapitaal heeft vervaardigd...

James Baldwin – Giovanni's Kamer
Fijn gecomponeerde roman van een dappere man die zijn tijd ver vooruit was. Hoofdpersoon David valt voor Giovanni, terwijl zijn echtgenote to be ver weg in Spanje hun relatie zit te overdenken. Amerikanen in Parijs, die gaan ten gronde, grappen de personages. En zo geschiedde. Op een existentialistische manier, uiteraard. Maar Baldwin heeft iets op Sartre en co voor. Hij is een echte (dubbele) minority. Ras speelt hier geen rol overigens – het is zijn enige roman met witte personages – maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat Baldwin zelf die Doorleving van in het Geheim en in het Openbaar volslagen Anders zijn niet dondersgoed ként. Langzaam pelt hij de man die in de kast zit af, met alle pijnlijke gevolgen van dien. 'Ik was me vreselijk bewust van haar lichaam en van het mijne. Ik liep naar haar toe en legde mijn hoofd op haar borst. Ik wilde daar geborgen en stil blijven liggen.'

D.M. Thomas - Het Witte Hotel
Er bestaan van die boeken die jaren en jaren op mijn leeslijst staan. Het Witte Hotel werd me ooit aangeraden door een date die geen date werd. Kunstzinnige dame die heel wat wispelturige rode vlag-signalen uitzond. Misschien moet ik maar blij zijn dat het nooit van een date kwam, want Het Witte Hotel is fucked up! Ik denk niet dat ik het getrokken had... Geil (en tragisch pijnlijk) is het zeker, deze exploratie van een fictieve patiënt van Freud. De grote Sigmund laat de operazangeres lekker bazelen, dromen en dichten, onder meer over het Overspel (met en zonder aanhalingstekens) van haar ouders. Een van de freudiaanse dilemma's bij uitstek natuurlijk. Houden je ouders meer van elkaar of van jou, hun gezamenlijke schepping? Vóór we die kant op gaan, begint het met een fantastische, psychotische droom. Een lange opwindende parade van melkende borsten. Hoe Thomas (niet Dylan, zoals ik dacht) de cirkel der borsten uiteindelijk ná de Tweede Wereldoorlog in Israël weet te sluiten, is een staaltje machtsschrijven van heb ik jou daar (eens goed te pakken).

Philip K. Dick - Martian Time-Slip
Dick in de jaren zestig, dan weet je wat je krijgt, psychische stoornis, realiteitsgeneuk en grimmige sociale interacties. Het leven op Mars is een vreemde mix van ouderwetse SF-romantiek (je kunt er gewoon ademen en rondlopen, er zijn een soort Aboriginals die met moeite worden getolereerd) en grauwe conventionaliteit. Ik had deze 30 jaar geleden gelezen in een Nederlandse vertaling en wat me vooral was bijgebleven hoe indringend Dick de aanvallen van schizofrenie beschrijft. Echt duistere shit. Natuurlijk begint het wereldbeeld van een jonge schizofreen zich op te dringen aan andere personages (al dan niet latent schizo) en heel subtiel wordt er met tijd geschoven wat een heel eigen vervreemdend effect geeft (ook binnen het oeuvre.) Zeker niet mijn favoriet (Dick schreef duidelijk op tempo waardoor hij voor bepaalde dingen veel aandacht heeft en andere bijna stopwoorden gebruikt om de actie door te zetten) maar ergens wel essentieel.

Stefan Brijs – De Engelenmaker
'In Amerika kan alles', zei René Moresnet.
'Daar worden de vrouwen dus onbevlekt ontvangen!', riep Meekers proesten uit.
'Meekers, gedraag je, reageerde Maria, maar ook zei kon haar lachen niet inhouden.

Misschien moet ik maar gewoon stoppen met succesvolle moderne Nederlandse literatuur lezen, het is zo vaak zo onbarmhartig slecht. Zelfs – blijkbaar! – wanneer het door een Vlaamse verteller wordt gepend. Ergens verraste dat me. Van een Vlaming verwacht je stijl en originaliteit, maar het eerste bezit Brijs alleen van het oerdegelijke soort. Je stoort je nergens aan zijn woordenbrij(s), maar een goede zin heb ik niet gezien. Origineel wordt het verhaal in de groteske finale, een beetje. Uiteindelijk is het ook allemaal ook héél blasé katholiek. Geflipte dokter kloont zichzelf in zijn goddelijke grootheidswaan. Prachtig materiaal voor een kort fantastisch verhaal. De statische afgang geschiedt hier echter in dik 400 eindeloze pagina's. Enkel de passages met zijn 3 gedoemde, doodzieke zoontjes zijn hallucinant, en dan is daar nog de locatie. Het Drielandenpunt (get it, heilig getal hè). Die Koning Boudewijntoren zou ik best eens willen bezoeken.

Dit klinkt weer heel erg.

Arnon Grunberg - Buster Keaton lacht nooit
Series essays over film, de meeste eerder gepubliceerd in de krant. Grunberg is niet zozeer geïnteresseerd in de film als geheel, maar in het scenario. Net als in zijn proza schrijft Grunberg over wat hem het meest interesseert in het menselijk gedrag van het individu en dat van een samenleving als geheel. De meerwaarde zit 'm vooral in grondige research: Grunberg staat bijvoorbeeld stil bij de rol die een enkele film inneemt binnen de rest het oeuvre van een regisseur (zoals Bertolucci's "1900"), of hoe een scenario afwijkt van een boek waarop het is gebaseerd, en wat dat betekent voor de interpretatie als kijker. Fijn dat Grunberg's keuzes niet alleen Hollywoodfilm betreffen maar ook Europese titels. Enige miskleun is de keuze voor een interviewproject van David Lynch (de keus, niet het essay. Had hier graag een analyse over "Blue Velvet" gelezen bijvoorbeeld).

Bret Easton Ellis - Lunar Park
Wilde ik nog eens herlezen. Kreeg namelijk ooit van een uitgever een soort pre-print en vroeg me altijd af of er nog wat was veranderd na officiële uitgave. Het geheugen werkt op mysterieuze wijze en toch dacht ik wel wat dingen te missen, wat minder verwijzingen naar Ketel One (maar misschien was ik daar toen door verrast) en ik herinnerde me een sublieme beschrijving van New York na 9/11 die ik nu ook niet kan terugvinden. Toch eens kijken of ik dat manuscript kan terugvinden. Hoe dan ook, een vreemd boek. Het begin is fabelachtig, Ellis observeert hoe zijn openingszinnen steeds barokker worden en gaat meteen Calvino-meta maar neemt daar zichzelf en zijn vroege carrière in mee. Dan op een punt begint het subtiel fictie te worden en eindigt de schrijver in de suburbs met zijn actrice-echtgenote, ongewilde zoon en dochter van een ander. Wat volgt is een ongemakkelijke synthese van paranormale Stephen King horror en knetterende satire over het moderne gezinsleven. Hier is Lunar Park echt vooruitstrevend geweest, die hele SUV, gemedicaliseerde kinderen, overbescherming, het bespottelijke statusspel, zet hij heerlijk neer. En moet je concluderen is keihard naar Nederland geïmporteerd.

J. Slauerhoff - Jan Pietersz. Coen
Ondertitel: een drama in elf taferelen. Geestig toneelstuk over o.a. "de VOC-mentaliteit". De gouverneur-generaal van Nederlands-Indië (Coen) weet dat het einde nabij is, maar doet nog een paar wanhopige pogingen om tijd te winnen. Zijn hofhouding siddert en beeft als de man spreekt, maar hij heeft een vertrouweling die telkens advocaat van de duivel mag spelen. Op de valreep moet er versterking geregeld van overzee geregeld worden, die sowieso te laat zal komen. Er moet koloniale waar geoogst en verscheept worden richting Holland. Er staat een lokale club afgevaardigden voor de deur die Coen weg wil hebben. Er moet met een paar man een onmogelijke strijd geleverd worden ter plaatse. Maar dan volgt het echte hoofdpijndossier van Coen: een femme fatale die iedereen het hoofd op hol doet slaan. Coen denkt slim te zijn en haar aan een hitsige dominee te koppelen, die ook volop spreektijd krijgt. Al met al een mooie parodie op de oer-Hollandse koopman- en domineesgeest. Te vinden in "Verzameld proza" van Slauerhoff.

Raymond Queneau - Exercices de Style
Goed boek voor op de Franse lijst deze experimentele klassieker uit 1947. Een kort verhaal van niet eens een pagina over een ontmoeting in de bus en een onverwachte nasleep, op 99 verschillende manieren verteld. Heel eenvoudig idee maar na verloop van tijd zorgt het voor een heel apart effect, word je je bewust hoeveel mogelijk is met taal, hoe taal de realiteit kan vormen. Ook regelmatig erg grappig.

magnifique!

not so much:

Wilkie Collins – The Moonstone
Ik vergeet altijd dat ik detectives helemaal niet interessant vind. Dan ben je mooi klaar met The Moonstone, een klassieke 'police procedural', bejubeld door T.S. Eliot. Het begint nog lekker postmodern, met een typisch Britse tongue in cheek Sir in den Oost, die te pas en te onpas naar Robinson Crusoe grijpt om uit te citeren. Zodra hij – net als The Moonstone – uit beeld verdwijnt, en andere personages nauwgezet álles (en dan ook echt alle omstandigheden) uit de doeken beginnen te doen, haak ik af. Als Victoriaans tijdsbeeld zal het zo zijn waarde hebben, maar de spanning komt pas terug als er een bepaald holmesiaanse experiment op poten wordt gezet om de situatie van de Diefstal te simuleren. Opium for the win? Veel soelaas bieden zelfs de drugs niet, dus hoe de vork nou precies in de diamant zat? 'Who can tell!'